Review sách Lược sử loài người

 Mục tiêu về sách của mình là đọc được 50 cuốn trong năm 2021. Tính ra là mỗi tuần đọc một cuốn. Thực ra là không hề khó khả thi. Có nhiều người nói mình là “mọt sách” nhưng mình đọc đâu có nhiều sách đâu. Hơn nữa sách cũng đã giúp mình rất nhiều trong cuộc sống đấy chứ. Suy nghĩ chín chắn, nói năng gãy gọn, logic hơn, đi từ xa đến gần thay vì chỉ nhìn vào nguyên nhân kết quả trước mắt… từ đó mình có thể tìm cách xử lý được nhiều điều trong cuộc sống. Quả thật thiếu sách thì mình thấy cuộc sống sẽ thật vô vị. Nên thật không sai khi sách là người bạn tuyệt vời, nhưng sẽ là sai nếu ai đó vẫn gọi mình là “mọt sách”.

Không nói dông dài nữa, mình xin đi vào việc review cuốn “lược sử loài người” – một trong những cuốn sách hay nhất mình từng đọc. Sách đã ra từ năm 2017 thì phải, và là một cuốn sách nổi tiếng mà đến giờ mình mới đọc. Thời gian đọc có khi đến hơn 1 tháng vì gần tết công việc cũng bận nên thời gian đọc chỉ có một ít vào buổi tối. Sách dày 560 trang, có thể ai đó sẽ giống mình là ngán ngay từ lần cầm lên đầu tiên. Nhưng khi đọc qua vào chương “sự lừa dối lớn nhất lịch sử” và “cuộc hôn nhân giữa khoa học về đế quốc” mình đã phải mua ngay. Và đó cũng là hai phần mà mình đặc biệt thích.

Đây là không phải là một cuốn sách lịch sử với những sự kiện khô khan, mà tập trung trong đó là những lý luận đầy logic của tác giả về toàn bộ lịch sử của loài người từ thời tối cổ đến hiện đại. Theo cuốn sách, chữ viết được sáng tạo ra không phải nhờ có sự xuất hiện của triết học, nó đơn giản được tạo ra sau cuộc cách mạng nông nghiệp, sự hình thành tư hữu, các vương quốc. Và chữ viết xuất hiện chỉ đơn giản là những ký tự để tính toán thống kê về sưu thuế, sản lượng. Cách mạng nông nghiệp khiến cho con người từ một loài khỏe mạnh, sống nay đây mai đó, ăn uống đủ chất, vô tư hồn nhiên trở thành những kẻ nô lệ của chính mình, sống chết trên mảnh đất ấy, tháng ngày gù lưng ra cày bừa, lao động vất vả, để ăn toàn những thực phẩm thiếu dinh dưỡng. Thiếu đất canh tác từ đó chiến tranh nổ ra từ sơ khai đến quy mô hàng nghìn người. Tổng thể còn nhiều nhiều nữa, khiến cho việc phát minh ra nông nghiệp trở thành chiếc hộp Pandora mở ra đau khổ cho con người (đấy là theo ý tác giả, không phải là ông thích ăn lông ở lỗ hơn là cuộc sống văn minh hiện đại, mà là con người thời đó và bây giờ sự hài lòng về cuộc sống là khác nhau. Sự hài lòng thời săn bắt rất đơn giản là đủ ăn đủ mặc, còn sự hài lòng bây giờ thì kể ra không hết).

Phần thứ hai mà mình ấn tượng chính là sự lập luận logic của tác giả để giải thích tại sao phương tây trở nên vượt trội hơn so với châu Á và châu Phi kể từ thế kỷ 16. Chính sự chấp nhận rằng mình ngu dốt, không biết gì và tinh thần ham phiêu lưu khám phá những vùng đất mới, hay những tri thức mới chính là điểm cơ bản đặt ra điểm xuất phát cho sự phát triển. Từ ý chí của các nhà vua đến ý chí của các nhà tư bản, đã hình thành lên những đội quân xâm lược hoạt động mạnh mẽ nhất từ thế kỷ 16 đến thứ kỷ 19. Châu Âu làm chủ toàn bộ đường biển. Vào trước thể kỷ 16, Trung Hoa là đế quốc mạnh nhất thế giới, cho đến thế kỷ 18 họ vẫn vậy (có thể thấy tự hào rằng Việt Nam nhỏ bé vẫn luôn đứng vững trước áp lực của quốc gia này). So sánh tàu của Columbus – người nhầm tưởng châu Mỹ là Ấn Độ vào thế kỷ 15 và tàu của Trình Hòa – người dẫn đầu đội tàu hùng mạnh 300 chiếc đã đi khắp từ Ấn Độ Dương sang Châu Phi, thì quả là người tý hon và gã khổng lồ. Nhưng vì sao đế chế Trung Hoa giàu mạnh như vậy lại dần tụt lùi, mà bất lực để cho 40 triệu người trở thành con nghiện thuộc phiện sau trận thua đau trước đế quốc Anh. Vì sao một quốc gia có vài triệu dân như Hà Lan lại trở thành đế quốc đánh chiếm hết cả quần đảo Indonesia rộng lớn. Công ty Đông Ấn Anh và công ty Đông Ấn Hà Lan là gì? Từ đâu mà hai công ty này nắm trong mình cả một đội quân viễn chinh đông đảo và những chiến hạm hiện đại tung hoành khắp thế giới? Tất cả nằm ở hai chữ “tư bản”.

                           (Thuyền của Trịnh Hòa to gấp chục lần thuyền của Columbus - thế kỷ 15)

Thực sự loài người đã thoát ra khỏi cuộc sống lệ thuộc vào thiên nhiên như những loài động vật khác, họ đã đi quá xa để có thể quay đầu lại. Họ tạo lên những giống loài sinh trưởng trong đau khổ và tạo nên những sự tuyệt chủng lớn chưa từng có trong lịch sử trái đất. Nhưng rốt cuộc con người sẽ đi về đâu với nhu cầu không giới hạn của mình? Câu hỏi thế nào là hạnh phúc vẫn để đó sau hàng thiên niên kỷ phát triển mà chưa có lời giải. Các quốc gia, các dân tộc với những văn hóa riêng nhưng thực ra loài người đang đi đến một sự thống nhất đó là một Đế chế Sapiens thống trị toàn trái đất. Và cho đến bây giờ với sức mạnh to lớn của mình, loài người vẫn mải mê đi theo những niềm tin tưởng tượng với sự vô trách nhiệm cũng khủng khiếp không kém. Thêm một chút hài lòng, đổi lại là sự phá hoại và nỗi đau khổ của bao giống loài khác xung quanh. Vậy với niềm tin tưởng tượng, con người trong tương lại liệu có thể tự biến thành những vị thần mới vốn chỉ nằm trong thần thoại? Và đặc biệt nguy hiểm là những vị thần này có sức mạnh khổng lồ nhưng lại không hề biết mình muốn gì. Quan trọng không phải là “chúng ta muốn trở thành gì?” mà là “chúng ta muốn mình muốn gì?” – đó là câu hỏi ám ảnh và cũng là lời kết của cuốn sách.

“Rốt cuộc là các anh chẳng biết cái gì cả đâu.” – nếu tự nhiên có một lời nhận xét dành cho loài người thì mình tin là Tự nhiên sẽ nói như vậy với cái cười khẩy trước sự tự đắc của loài người.

Bạn không cần phải có nhiều kiến thức về sử thế giới để hiểu được những ý tác giả đề cập đến. Mình mạnh dạn cho điểm 9/10. 1 điểm trừ vì sách dày và chữ hơi nhỏ. Phần đầu có vẻ hơi thiếu hấp dẫn nhưng khi đã đọc được đến 1/3 thì mình tin là người đọc sẽ thấy rất hấp dẫn. Đây là môt cuốn sách thực sự hay và mình đã có những trải nghiệm thú vị.